تا دهه ۱۹۶۰ ميلادي، آنچه براي پوشش كوره‌ها مورد استفاده قرار مي‌گرفت، كربن و خاك نسوز بود؛ اما امروزه اين مواد جاي خود را به آجرهاي نسوز داده‌اند. آجر نسوز (firebrick) به قطعه‌اي سراميكي گفته مي‌شود كه معمولا در انواع كوره، پاتيل، عايق‌هاي صنعتي و يا شومينه‌ها به كار مي‌رود. اين آجرها با ساختار مولكولي بسيار متراكم و ظريف، در دماهايي بالاي ۱۵۰۰ درجه سلسيوس ساخته مي‌شوند و مقاومت حرارتي شگفت‌انگيزي دارند.
آجر نسوز (https://faranasooz.com/آجر-نسوز/)
صنعتي ديرگدازها يي هستند كه معمولا در كوره‌ها استفاده مي‌شود و مي‌تواند تا دماي ۱۸۰۰ درجه سانتيگراد را تحمل كند. همچنين در برابر تغييرات فيزيكي و شيميايي يا نيروهاي مكانيكي و فرسايشي در دماهاي بالا مقاومت كند.
طبقه بندي بر اساس شكل آجر
آجر نسوز صنعتي عموما به دو صورت نسوزهاي «شكل داده شده» و «شكل داده نشده» (بي شكل) طبقه بندي مي‌شوند. نسوزهاي شكل داده شده به عنوان انواع آجرهاي نسوز و نسوز هاي بي‌شكل به عنوان «نسوزهاي مونوليتيك» يا «سيمان نسوز» معروفند.
- آجر نسوز صنعتي شكل داده شده عمدتا به وسيله ماشين پرس توليد مي‌گردد. بنابراين انتظار مي‌رود كه خواص هموژن (يك‌نواخت) داشته باشد. (البته برخي نسوزهاي شكل داده شده كه به وسيله قالب‌گيري دستي توليد مي‌شوند، داراي خواص غير هموژن هستند.) حال اين شكل‌ها نيز به دو حالت كلي تقسيم بندي مي‌شوند. يكي اشكال استاندارد است و ديگري اشكال خاص. اشكال استاندارد داراي ابعادي هستند كه به وسيله اكثر توليدكنندگان نسوز مورد قبول بوده و توليد كننده ها از اين ابعاد پيروي مي‌كنند. اين نسوزها عموما در كوره‌هاي همسان كاربرد دارد.
- آجر نسوز صنعتي بي‌شكل با توجه به نوع سفارش و نوع نيازمندي شركت‌ها، با مقاديري مشخص عرضه مي‌شوند. در عرضه‌ي نسوزهاي بي‌شكل (مونوليتيك) موضوع مهم نوع آجر نسوز است.
شكل‌هاي هندسي استاندارد آجر نسوز
آجرهاي نسوز كه به صورت شكل داده شده در اختيار مصرف كنندگان قرار مي‌گيرند، از نظر شكل ظاهري به پنج دسته زير تقسيم‌بندي مي‌شوند:
- آجرهاي مستقيم (Straight Bricks)
- آجرهاي كماني (Side Arch Bricks – ARCHES)
- آجرهاي گوه اي (End Arch Bricks – WEDGES)
- آجرهاي قفلي (Key Bricks)
- آجرهاي نقشه اي
طبقه‌بنديبراساسنوع آجر
آجر نسوز صنعتي بر اساس نوع به چهار دسته كلي تقسيم‌بندي مي‌شود كه آشنايي كلي با خصوصيات و ويژگي‌هاي اين آجرها مي‌تواند در انتخاب آجر مورد نياز كمك شاياني كند.
آجر نسوز سيليسي
آجرنسوز سيليسي متداول‌ترين نوع ديرگداز اسيدي است كه ماده اوليه اصلي تشكيل دهنده آن، كوارتزيت يا سنگ‌هاي سيليسي نسوز است. اين آجرها به دليل خاصيت ديرگدازيِ بالاي خود با محيط‌هاي كاري با دماي بالا تطابق خوبي دارند و تا دماهايي تقريبا نزديك به نقطه ذوب خود داراي استحكام مكانيكي و صلبيت بالا هستند. همچنين قابليت مقاومت در برابر گرد و غبار، دوده ها و سرباره‌هاي اسيدي دارند. از ديگر خواص مهم آجرهاي سيليسي مي‌توان به مقاومت بالا نسبت به سرباره‌هاي اسيدي، ثبات ابعادي در دماهاي بالا و عدم پوسته شدن اشاره كرد. البته بايد ذكر كنيم آجر نسوز سيليسي داراي ضعف در محيط‌هاي قليايي و در تماس با سرباره‌هاي بازي هستند.
آجر نسوز قليايي (منيزيتي)
آجرهاي نسوز قليايي، ديرگدازهايي بر پايه منيزيت (MgO) هستند. واژه ديرگداز قليايي به مواد ديرگدازي اشاره دارد كه اساسا از اكسيدهاي غير اسيدي تشكيل شده باشند. ديرگداز قليايي در دماهاي بسيار بالا مقاومت خوبي در برابر خوردگي شيميايي سرباره، اكسيد مايع يا جامد و گرد و خاك و دوده از خود بروز مي‌دهد. آجرهاي نسوز قليايي با مقاومت نسبت به سرباره‌هاي قليايي و آسيب‌پذيري كم نسبت به اكسيد آهن و مواد قليايي، كاربرد زيادي در صنايع فولاد و شيشه دارند.
اين فرآورده‌ها اكثرا در مكان‌هايي نظير كوره‌ي شيشه، آجر كف كوره قوس الكتريكي و گاهي اوقات بعنوان پشت لايه كاربرد دارند. ضعف در برابر شوك‌هاي حرارتي، انبساط حرارتي و هدايت حرارتي بالا از معايب مهم آجر نسوز منيزيتي است. طبقه بندي اين آجرها نيز بر اساس درصد MgO (پريكلاس)، درصد Fe2O3 و نسبت CaO/SiO2 آن‌ها صورت مي‌پذيرد.
منبع: ايران مواد